Zrozumieć cPTSD: objawy, różnice i leczenie
W najnowszej klasyfikacji ICD-11 wprowadzono nową jednostkę diagnostyczną dotyczącą reakcji na skrajnie stresujące doświadczenia – złożone zaburzenie stresowe pourazowe (ang. complex post-traumatic stress disorder, cPTSD). W odróżnieniu od znanego już wcześniej zespołu stresu pourazowego (ang. post-traumatic stress disorder, PTSD), który zwykle rozwija się w odpowiedzi na jedno, występujące gwałtownie zdarzenie traumatyczne, cPTSD jest konsekwencją długotrwałego, powtarzającego się doświadczenia o zagrażającym charakterze, od którego ucieczka jest trudna bądź niemożliwa. Do takich zdarzeń zaliczają się m.in. tortury, niewolnictwo, ludobójstwo, długotrwała przemoc domowa czy też powtarzające się wykorzystywanie seksualne lub fizyczne w dzieciństwie [1]. Wpis ten ma na celu przybliżenie, czym jest złożony zespół stresu pourazowego, skąd się bierze, jak się objawia i dlaczego jego rozpoznanie ma tak duże znaczenie we współczesnym podejściu do zdrowia psychicznego.
Złożone zaburzenie stresowe pourazowe (cPTSD) różni się od klasycznego PTSD nie tylko swoją genezą, ale również zakresem objawów i kryteriami diagnostycznymi. O ile w PTSD dominują takie symptomy jak natrętne wspomnienia traumatycznego zdarzenia, unikanie bodźców z nim związanych, poczucie stałego zagrożenia oraz nadmierne pobudzenie, o tyle cPTSD obejmuje dodatkowo jeszcze szereg głębszych, bardziej rozległych trudności psychicznych. Osoby zmagające się z cPTSD często doświadczają poważnych problemów z regulacją emocji oraz mają głęboko zakorzenione negatywne przekonania o sobie – postrzegają siebie jako bezwartościowe i gorsze, czemu towarzyszy wstyd, poczucie winy lub porażki wynikające z przeżytej traumy. Zmagają się także z trudnościami w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji oraz w doświadczaniu bliskości z innymi ludźmi. Te złożone objawy znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie i obniżają jego jakość – zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym, społecznym czy edukacyjnym [1].
Złożony zespół stresu pourazowego coraz częściej postrzegany jest jako przełom w rozumieniu i leczeniu zaburzeń, które dotychczas często przypisywano zaburzeniom osobowości – zwłaszcza borderline (BPD). Choć oba zaburzenia mogą przejawiać podobne objawy, jak trudności w regulacji emocji czy problemy w relacjach, to różnią się one pod względem ich nasilenia, genezy oraz towarzyszących mechanizmów. cPTSD powstaje wskutek długotrwałej, powtarzalnej traumy, zwykle w dzieciństwie, a jego centralnym mechanizmem według dotychczasowych badań jest dysocjacja. Tymczasem BPD nie zawsze ma traumatyczne podłoże, a osoby dotknięte tym zaburzeniem cechują się mniej stabilną tożsamością i obrazem siebie, który u jednostek z cPTSD jest stale negatywny, a także silnym lękiem przed porzuceniem oraz większą chaotycznością w relacjach. Związki międzyludzkie u osób z cPTSD charakteryzują się zaś głównie unikaniem. Uważność na te różnice i właściwe rozpoznanie cPTSD umożliwia trafniejsze leczenie i terapię [2].
Leczenie cPTSD opiera się przede wszystkim na terapii ukierunkowanej na traumę. Farmakoterapia może wspierać proces leczenia – na przykład w redukcji współwystępujących objawów lękowych czy depresyjnych – ale nie zastępuje ona stopniowej, głębokiej pracy nad doświadczeniami traumatycznymi. Kluczowym elementem procesu terapeutycznego jest budowanie bezpiecznej relacji z terapeutą – takiej, która pozwoli odzyskać zaufanie, poczucie bezpieczeństwa oraz otworzyć przestrzeń do zrozumienia własnej historii i mechanizmów, które negatywnie wpływają na życie osoby doświadczającej cPTSD.
Wszystkie osoby zainteresowane pogłębieniem wiedzy na temat psychoterapii traumy zapraszamy do obejrzenia webinaru prowadzonego przez dr hab. n. med. Katarzynę Prot-Klinger pt. „Nadawanie znaczenia doświadczeniom traumatycznym podczas psychoterapii”, dostępnego pod poniższym linkiem:
https://psycheplus.pl/Nadawanie-znaczenia-doswiadczeniom-traumatycznym-podczas-psychoterapii-blog-pol-1740002834.html
Bibiografia:
1. World Health Organization. (2019). International classification of diseases 11th revision (ICD-11). https://icd.who.int
2. Tomalski, R., Pietkiewicz, I. J. (2020). Złożony zespół stresu pourazowego – przełom w leczeniu zaburzeń osobowości. Psychiatria Psychologia Kliniczna, 20 (1), 54-60.
