Zaburzenie integracji, zaburzenie dostrojenia się, zaburzenie myślenia i percepcji. Alternatywne nazwy dla schizofrenii na świecie
Wyrażenie schizofrenia pochodzi z języka starogreckiego. Składa się z dwóch członów – schizein - „rozszczepić” i phren - „umysł”. W języku polskim podobnie jak w języku angielskim, nie tłumaczy się tej nazwy, ale zostawia w jej pierwotnym kształcie (schizophrenia). W większości krajów świata używany jest termin „schizofrenia”, chociaż w niektórych państwach funkcjonuje tłumaczenie tego pojęcia, czyli „rozszczepienie umysłu”.
Termin „schizofrenia” jest używany w obowiązujących klasyfikacjach diagnostycznych zaburzeń psychicznych ICD-10 (klasyfikacja wykorzystywana w wielu krajach na świecie, w tym w Polsce) i DSM-V (podręcznik stosowany w Stanach Zjednoczonych). „Schizofrenia” jest również terminem psychiatrycznym, który zadomowił się także w świadomości społecznej. Warto jednak dodać, że schizofrenia nie jest zjawiskiem jednorodnym i społeczne wyobrażenia na jej temat są często mylne. Nie dość więc, że termin może być odbierany jako abstrakcyjny i niezrozumiały, to niesie ze sobą silne i negatywne zabarwienie emocjonalne. Stereotypy powiązane z pojęciem „schizofrenia” często prowadzą do dyskryminacji osób, które mają taką diagnozę. A zatem osoby potrzebujące pomocy mogą aktywnie odrzucać nazwę, która opisuje ich doświadczenie.
Z tych powodów kilka krajów wschodnioazjatyckich zdecydowało się na wprowadzenie nowych terminów w miejsce pojęcia „schizofrenia”. Jako pierwsza podjęła się tego Japonia. W 2002 roku Japońskie Stowarzyszenie Psychiatrii i Neurologii (Japanese Society of Psychiatry and Neurology) w miejsce dosłownego tłumaczenia pojęcia „schizofrenia” czyli „rozszczepienia umysłu” (ang. mind-split-disease, jap. seishin bunretsu byo), ustanowiono nowy obowiązujący termin „zaburzenie integracji” (ang. togo shitcho sho). Japończycy wyjaśniają swoją decyzję rezygnacji z terminu schizofrenia jego wieloznacznością oraz potrzebą odcięcia się od stygmatyzującego wizerunku tej choroby. Za cel obrano zwiększenie motywacji do poszukiwania pomocy przez pacjentów. Nowy termin zainspirowany był modelem biopsychospołecznym, rozpatrującym schizofrenię na wymiarze biologicznym, psychologicznym i społecznym (kulturowym i środowiskowym). Dziś nowa nazwa jest powszechnie używana w Japonii i wygląda na to, że na stałe zastąpiła swoją poprzedniczkę. Według wyników badań [1] odsetek diagnoz schizofrenii w Japonii, po upływie trzech lat od zmiany nazwy, wzrósł niemal dwukrotnie, co tłumaczone jest m.in. tym, iż pacjenci i lekarze nie są obciążeni stygmatyzującym, negatywnych wydźwiękiem starego terminu.
Dziesięć lat później podobne zmiany wprowadzono w Korei Południowej. W styczniu 2012 r. Koreańskie Stowarzyszenie Neuropsychiatryczne oficjalnie zmieniło klasyczny termin „rozszczepienie umysłu” (kor. jungshinbunyeolbyung, ang. mind-split disorder) na johyeonbyung (ang. attunement disorder) [2]. Johyeon znaczy dosłownie “nastrajać strunowy instrument muzyczny”. W kontekście schizofrenii jest to metafora nastrajania strun umysłu. Inspiracją dla wyrażenia był buddyjski tekst napisany przez mnicha z Korei Południowej w XVI wieku: “Tak jak instrument smyczkowy utrzymuje własne brzmienie dzięki odpowiedniemu napięciu, tak ludzki umysł też potrzebuje adekwatnego nastrojenia by utrzymywać swe funkcje”. Ta przenośnia może się odnosić m.in. do współczesnych biologicznych koncepcji schizofrenii dotyczących braku równowagi w neuroprzekaźnictwie w mózgu, braku odpowiedniego nastrojenia mózgu. Koreańskie wyniki badań [3] wskazują na to, że nowa nazwa (johyeonbyung) znacząco mniej niż poprzednia łączy się z uprzedzeniami i stygmatyzacją osób zmagających się z tą chorobą.
Analogiczny pomysł jest realizowany na Tajwanie. W 2012 r. Tajwańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne wybrało jeszcze inny termin, mianowicie „zaburzenie myślenia i percepcji” (chi. sī jue she tiao zheng) i obecnie oczekiwane jest oficjalne zatwierdzenie zmiany przez tamtejsze władze.
Warto zadać sobie pytanie, dlaczego ruch nadawania nowych nazw schizofrenii obserwować można, póki co, tylko w krajach Dalekiego Wschodu? Możliwe, że wiąże się to z różnicami kulturowymi. W krajach Dalekiego Wschodu honor i osobista godność są jednymi z najbardziej cenionych społecznie wartości. Osoby doświadczające objawów schizofrenii oraz ich bliscy żyjący we wschodniej Azji często czuły nasilony wstyd, w związku z dosłownym znaczeniem pierwotnej nazwy omawianego zaburzenia. Wiążące się z tą nazwą uprzedzenia sprawiały, że pacjenci nie korzystali z pomocy po zaobserwowaniu pierwszych objawów, odwlekali wizytę u lekarza czy psychologa. Modyfikacje wydają się zmieniać ich położenie i pozytywnie wpływać na postawy społeczne. Czy podobne działania sprawdziłyby się na naszym podwórku? Trudno powiedzieć. Wśród anglojęzycznych psychiatrów kilka lat temu pojawiła się propozycja nowego określenia schizofrenii „syndrom podatności na psychozę” (psychosis susceptibility syndrome), jednak nie została przyjęta entuzjastycznie. Część lekarzy i naukowców jest zdania, że sama nazwa niewiele może zmienić - to tylko kwestia czasu, zanim do nowego wyrażenia przyłączą się stare stereotypy. Wielu naukowców uważa, że behawioralne objawy schizofrenii są uwarunkowane i zróżnicowane kulturowo i każdy kraj, uzgadniając odpowiednią nazwę dla schizofrenii w swoim języku, powinien kierować się owym socjopsychologicznym podejściem do zaburzeń psychicznych.
Literatura
[1] Sato, M. (2006). Renaming schizophrenia: a Japanese perspective. World Psychiatry, 5. 53–55.
[2] Lee Y. S., Kim J-J, i Kwon J. S. (2013). Renaming schizophrenia in South Korea. Lancet, 382. 683–684.
[3] Kim, S.W., Jang, J.E., Kim, J.M. et al. (2012) Comparison of stigma according to the term used for schizophrenia: split-mind disorder vs attunement disorder. Journal of Korean Neuropsychiatric Association, 51. 210–217.
KO