Wyobraź to sobie. Trudności w codziennym funkcjonowaniu osób z rozpoznaniem schizofrenii

Schizofrenia wielu osobom kojarzy się głównie z objawami wytwórczymi – urojeniami, myślami prześladowczymi, tworzeniem własnej rzeczywistości i uciekaniem w nią. Tymczasem jest to jedna ze stron schizofrenii – może bardziej spektakularna, budząca zaciekawienie, fascynację, lęk; być może dlatego że tak różna, trudna do wyobrażenia dla osób, które nigdy nie doświadczyły objawów psychotycznych. Ale te objawy to tylko część doświadczeń związanych z chorobą. Dzięki lekom przeciwpsychotycznym można dziś znacząco zredukować objawy pozytywne i zmniejszyć częstość nawrotów epizodów psychotycznych. Ale codzienność, nawet przy nieobecności tych objawów, jest trudna. Jak bardzo?

Chciałabym przywołać swoje doświadczenie z osobą chorującą. Sielska sceneria, wspólnie odpoczywa kilka osób, w tym osoba chorująca. Wyróżnia się – niewiele się odzywa, podejmuje niewiele aktywności, zdaje się nie cieszyć i nie korzystać z wypoczynku. Jest trochę z nami, trochę na uboczu. Ciągle pali. Po pewnym czasie mam okazję posłuchać wrażeń uczestników na temat tej osoby z doświadczeniem psychozy. Są różne, ale często pojawia się niezrozumienie i myśl, że przecież widzę zdrową osobę, w pełni sił fizycznych, która nic ze sobą nie potrafi zrobić, nic jej się nie chce, że powinna po prostu „wziąć się w garść”, że skoro „szaleństwa” nie widać, to nie ma choroby.

Warto skonfrontować te reakcje z obecnym stanem wiedzy na temat funkcjonowania osób z rozpoznaniem schizofrenii. Jak osoba z doświadczeniem psychozy może czuć się w takiej sytuacji społecznej?

Wyobraź sobie, że trudność sprawia ci rozpoznanie podstawowych emocji innych osób – na podstawie wyrazu twarzy, tonu głosu. Często postrzegasz naturalny wyraz twarzy otaczających cię ludzi jako wyraz emocji negatywnych. Nie do końca rozumiesz intencje i zamiary innych (takie, które dla większości osób są czytelne na podstawie zachowania, wypowiedzi, kontekstu sytuacyjnego). Trudno ci zrozumieć niuanse, aluzje i żarty. Sytuacja społeczna, która jest czytelna dla innych, do której inni łatwo się włączają, dla ciebie jest niejasna, nie rozumiesz jej, a może widzisz ją zupełnie inaczej. W twojej mimice, gestach, tonie głosu nie widać emocji, mimo, że je przeżywasz, co utrudnia uczestnikom interakcji spostrzeganie, co czujesz.

Wyobraź sobie, że dodatkowo trudno jest ci utrzymać uwagę na tym co się dzieje. Nawet jeśli robisz coś ważnego, a w otoczeniu pojawia się jakiś intensywny bodziec, twój wzrok, twoje myśli mimowolnie się na nim koncentrują i trudno ci wrócić do wcześniejszego zadania. Rozpraszasz się, co dodatkowo utrudnia włączenie się w rozmowę, podtrzymanie jej. Twoja pamięć działa gorzej, trudno ci odtworzyć zasłyszaną ciekawą historyjkę, pamiętasz mniej z tego co usłyszałeś przed chwilą niż osoby zdrowe. Czujesz, że twój umysł działa wolniej. Twoje wypowiedzi są wolniejsze, zdarza się, że pojawia się w nich nietypowe skojarzenie czy motyw, który jest niezrozumiały dla innych. Wyobraź sobie jak trudno musi być wówczas włączyć się do rozmowy, zrozumieć i zostać zrozumianym.

Wyobraź sobie, że podczas czytania tego tekstu musiałeś włożyć dużo więcej wysiłku niż zwykle, żeby utrzymać koncentrację uwagi. Z takimi problemami boryka się wiele osób chorujących na schizofrenię. Częścią tej choroby są zaburzenia poznawcze – wolniejsze uczenie się, gorsze zapamiętywanie, trudność w utrzymaniu koncentracji, problemy w rozpoznawaniu emocji i intencji innych osób [1, 2]. Wyobraź sobie, że to Twoja codzienność.

[1] B. Lieberman J. A., Stroup T. S., Perkins D. O. (red.) (2006). Schizofrenia. Washington: American. Psychiatric Publishing. Rozdziały 13, 14.

[2] Jędrasik-Styła M., Szkoda-Nowicka D. (2011). Deficyty funkcjonowania emocjonalnego pacjentów psychotycznych. Obserwacje kliniczne z psychoterapii grupowej. Psychoterapia, 4, 65-78.

KR