Choruję i znam swoje prawa. Czyli krótki poradnik dla osób leczących się psychiatrycznie i ich bliskich

Ktoś mądry powiedział mi kiedyś, że czasami należy mówić rzeczy (dla nas) oczywiste, co było zupełnie nieoczywiste i bardzo potrzebne. Dlatego ja dzisiaj też zacznę od rzeczy oczywistych. Pacjent nie jest pacjentem w pierwszej kolejności - jest matką, synem, czy mężem, przełożoną lub podwładnym. A na początku zawsze jest człowiekiem. Co więcej, człowiekiem nigdy być nie przestaje.

Dlatego każdy posiada prawa przyznane mu na mocy Rozdziału II Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. oraz Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Są to m.in.: prawo do ochrony życia, prawo do nietykalności osobistej, prawo do obrony, prawo do rzetelnego sądu, prawo do prywatności, prawo do nauki czy dostępu do opieki zdrowotnej.

Są jednak prawa szczegółowe, czyli prawa pacjenta. I to na nich chciałabym się skupić, zaznaczając, że będzie to przegląd subiektywny i krótki.

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994, to dokument, w którego wstępie czytamy: „Uznając, że zdrowie psychiczne jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa…”.

Co warto wiedzieć o Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego:

•Świadczenia zdrowotne udzielane przez publiczne zakłady psychiatrycznej opieki zdrowotnej są bezpłatne, włączając w to bezpłatne leki i artykuły sanitarne oraz pomieszczenie i wyżywienie odpowiednie do stanu zdrowia. 
•Wszystkie opinie, zaświadczenia czy orzeczenia o stanie zdrowia lekarz może wydać dopiero po osobistym zbadaniu tej osoby. 
•Osoba przebywająca w szpitalu psychiatrycznym lub w domu pomocy społecznej ma prawo do porozumiewania się bez ograniczeń z rodziną i innymi osobami, a jej korespondencja nie może być w żaden sposób kontrolowana. 
•Osoba leczona w szpitalu psychiatrycznym może uzyskać zgodę na okresowe przebywanie poza szpitalem, przy założeniu, że nie zagraża to jej życiu, albo życiu i zdrowiu innych. 
•Każda osoba przebywająca w szpitalu lub w domu pomocy społecznej ma prawo do uzyskania pomocy w ochronie swoich praw (np. od Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego). 
•Przymus bezpośredni to przytrzymywanie, przymusowe zastosowanie leków, unieruchomienie lub izolacja. Można go zastosować tylko wtedy, gdy osoba dopuszcza się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu lub innych osób, bezpieczeństwu powszechnemu lub w gwałtowny sposób niszczy przedmioty w jej otoczeniu. Zawsze, przed zastosowaniem przymusi bezpośredniego, uprzedza się o tym osobę, wobec której się go stosuje. 
•Przyjęcie osoby do szpitala psychiatrycznego następuje za jej pisemną zgodą. Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody może nastąpić tylko, gdy dotychczasowe zachowanie osoby wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych. Lekarz decydujący o przyjęciu bez zgody jest zobowiązany wyjaśnić choremu przyczyny takiego postępowania i poinformować go o jego prawach. Jeśli sąd opiekuńczy wyda postanowienie o braku podstaw do przyjęcia, szpital jest zobowiązany wypisać tę osobę niezwłocznie po doręczeniu mu postanowienia sądu. 
•Osoba przebywająca w szpitalu psychiatrycznym może złożyć wniosek w dowolnej formie, o nakazanie wypisania jej ze szpitala, co odnotowuje się w dokumentacji medycznej. 
•Lekarz ma obowiązek poinformowania pacjenta o planowanym postępowaniu leczniczym. 
•Jeśli osoba przebywająca w szpitalu psychiatrycznym potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw, sąd opiekuńczy może przydzielić jej kuratora. 
•Personel medyczny przy wyborze rodzaju i metod postępowania leczniczego zobowiązany jest do uwzględnienia nie tylko celów zdrowotnych, ale także interesu pacjenta i innych jego dóbr osobistych oraz dążenia do osiągnięcia poprawy stanu zdrowia w sposób najmniej uciążliwy dla chorego. 
•Zachowanie tajemnicy: Do zachowania tajemnicy zobowiązane są osoby wykonujące czynności wynikające z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Tajemnicą tą objęte jest wszystko, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem powyższych czynności z wyjątkiem określonych w w/w ustawie sytuacji, gdy osoby te są zwolnione zachowania tajemnicy. W dokumentacji medycznej nie zawiera się oświadczeń obejmujących przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego. 
•Podawanie lekarzowi informacji o występujących u innej osoby objawach zaburzeń psychicznych, wiedząc, że te informacje są nieprawdziwe, podlega karze pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności albo grzywny.

GDZIE szukać informacji o przysługujących mi prawach? 
•W Karcie Praw Pacjenta – i to ją polecam najbardziej, ponieważ stanowi jasno opisany zbiór praw z różnego rodzaju dokumentów prawnych wraz z odnośnikami do nich. 
•W Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego. 
•W Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta

DO KOGO można zwrócić się o pomoc, gdy moje prawa są łamane? 
Przede wszystkim do Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego działającego na terenie każdego szpitala psychiatrycznego.

Zakończę rzeczą znowu oczywistą i niezwykle ważną: Warto znać swoje prawa. Niezależnie od tego, czy są to prawa człowieka, pacjenta, pracownika czy konsumenta.                  

KM

Źródła:
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19970780483 
http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html