Tęcza w gabinecie psychoterapeuty. Sytuacja psychologiczna osób LGBT+

Każdy z nas doświadcza stresu. Czasami stresują nas zwyczajne, codzienne zdarzenia, takie jak spóźnienie się na autobus czy zgubienie kluczy do mieszkania. Niekiedy stres związany jest z wydarzeniami życiowymi, które rzadko mają miejsce i są dla nas ważne - np. przeprowadzka, zmiana pracy czy urodzenie dziecka. Czynniki stresotwórcze są różne. Niektórzy z nas doświadczają jednak specyficznego rodzaju stresu, unikatowego dla określonej grupy społecznej. Taki charakter ma stres mniejszościowy, który dotyka osób nieheteronormatywnych.

Ten rodzaj stresu dotyczy różnych negatywnych doświadczeń związanych z przekraczaniem przez nich społecznej normy heteronormatywności. Stres ten jest dla nich specyficzny, ponieważ dotyczy ich ze względu na mniejszościową orientację seksualną czy tożsamość płciową. Wynika z heteroseksizmu – czyli społecznego systemu norm, u którego podstawy leży pogląd o wyższości heteroseksualności nad homoseksualnością. Normy te są stosunkowo trudne do zmiany, a więc osoby LGBT+ doświadczają stresu związanego ze swoją tożsamością chronicznie, każdego dnia [2, 3].

Stres mniejszościowy może być jednym z głównych trudności, z którymi osoby LGBT+ zgłaszają się do gabinetu terapeuty. Psychoterapeuci w pracy z osobami nieheteronormatywnymi dzielą stresory mniejszościowe na kilka podkategorii. Jedną z nich jest tzw. wiktymizacja, którą dzieli się na dyskryminację i przemoc. Oznacza to, że osoby LGBT+ doświadczają ze strony innych członków społeczeństwa negatywnych postaw i uprzedzeń (np. homofobii, czyli negatywnych przekonań oraz zachowań wobec osób homoseksualnych), a także wynikających z nich dyskryminacji, nagłych bądź chronicznych aktów agresji oraz przemocy [2, 3, 4].

Kolejną subkategorią stresu mniejszościowego jest oczekiwane odrzucenie. Osoby nieheteronormatywne są świadome, jakie normy i postawy obowiązują w społeczeństwie, dlatego też nieustannie oczekują, że staną się ofiarami dyskryminacji lub agresji na tle własnej, mniejszościowej tożsamości. Niekiedy wręcz spodziewają się tego, przez co żyją w ukryciu – aktywnie ukrywają swoją orientację seksualną czy tożsamość płciową oraz unikają miejsc, w których przewidują, że spotka ich wiktymizacja. Żyją więc w ciągłym stresie i wyczuleniu na akty dyskryminacji i przemocy, co obciąża ich zasoby psychiczne oraz nie pozwala im na poczucie bezpieczeństwa i swobody [2, 3, 4].

Ostatnim stresorem mniejszościowym jest zinternalizowane piętno (czyli np. zinternalizowana homofobia, zinternalizowana bifobia, zinternalizowana transfobia, itd…). Osoby ze zinternalizowanym piętnem podejmują społeczne negatywne stereotypy i przekonania na temat nieheteronormatywności i odnoszą je do siebie. Przez społeczny wpływ ich tożsamość staje się dla nich czymś negatywnym, nieakceptowalnym, powiązanym z negatywnymi emocjami i negatywnymi przekonaniami wobec siebie. Prowadzi to do braku akceptacji własnej osoby, niskiej samooceny, obniżenia nastroju, a nawet myśli i zamiarów samobójczych [2, 3, 4].

Doświadczanie różnych przejawów stresu mniejszościowego jest wyzwaniem samym w sobie. Niestety często nakładają się na nie inne trudnościami psychiczne. Osoby doświadczające stresu związanego z mniejszościową orientacją psychoseksualną bądź tożsamością płciową są narażone na pogorszenie zdrowia psychicznego. Stres mniejszościowy współwystępuje z wyższym nasileniem objawów depresyjnych i lękowych, a także z częstszymi zachowaniami samobójczymi. Osoby LGBT+ deklarują również podwyższony poziom samotności i obniżoną samoocenę, częściej także zachowują się nieasertywnie w kontaktach interpersonalnych [1, 4].

Podsumowując, osoby LGBT+ spotykają się z dodatkowym stresem związanym z własną orientacją seksualną lub tożsamością płciową w wielu aspektach życia społecznego. Biorąc pod uwagę związki między doświadczaniem stresu mniejszościowego a poziomem zdrowia psychicznego…

Świadomość sytuacji społecznej tej grupy osób oraz uważność na różne aspekty ich funkcjonowania psychospołecznego pozwala psychoterapeutom skutecznie im pomagać.  Osoby nieheteronormatywne w procesie psychoterapii mają szansę poczuć się zrozumiane oraz odkryć w sobie zasoby do radzenia sobie z trudnościami w relacjach wynikające zarówno z wewnętrznych jak i zewnętrznych przyczyn. Warto pamiętać również o tym, iż nieheteronormatywna tożsamość płciowa i orientacja psychoseksualna może być także źródłem siły i pozytywnych doświadczeń w życiu osób LGBT+.

MS

Bibliografia  

1. Baams, L., Dubas, J. S., Russell, S. T., Buikema, R. L., van Aken, M. A. (2018). Minority stress, perceived burdensomeness, and depressive symptoms among sexual minority youth. Journal of Adolescence, 66, 9-18.

2. Iniewicz, G. (2015). Stres mniejszościowy u osób biseksualnych i homoseksualnych: w poszukiwaniu czynników ryzyka i czynników chroniących. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

3. Meyer, I. H. (2003). Prejudice, social stress, and mental health in lesbian, gay, and bisexual populations: conceptual issues and research evidence. Psychological bulletin, 129(5), 674.

4. Świder, M., Winiewski, M. (red.) (2021). Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce: raport za lata 2019-2020. Kampania Przeciw Homofobii.